رعایت حقوق شهروندی از مفاهیم اصلی و برجسته در نظام حقوق داخلی و بین المللی است. این حقوق شهروندی ریشه در مفاهیم قرانی و اسلامی نیز دارد. در آیه 70 سوره مبارکه اسراء به صراحت بر کرامت ذاتی و جایگاه رفیع انسان تاکید شده است. بدیهی است که شهروندان به عنوان اعضای یک جامعه در حوزه‌های مختلف مشارکت دارند و در برابر حقوقی که دارند، مسئولیت‌هایی را نیز در راستای اداره بهتر جامعه و ایجاد نظم بر عهده می‌گیرند، و شناخت این حقوق و تکالیف نقش مؤثری در ارتقاء شهروندی و ایجاد جامعه‌ای بر اساس نظم و عدالت دارد. امروزه شهرداری یکی از مهمترین نهادهایی است که بیشترین و نزدیکترین ارتباط را با عموم شهروندان جامعه دارد و می تواند نقشی اساسی و بی بدیلی در تحقق حقوق شهروندی در جامعه ایفاء نماید. شناخت و تبیین این حقوق، مرحله اول در مسیر تحقق آن است:
((وَلَقَدْ کَرَّمْنا بَني آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلي کَثيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا َفْضيلاً))
به یقین فرزندان آدم را کرامت دادیم ، و آنان را در خشکی و دریا) برمرکب هایی که در اختیارشان گذاشتیم( سوار کردیم ، و با آنان از نعمت های پاکیزه روزی بخشیدیم و آنان را بر بسیاری از آفریده های خود برتری کامل دادیم. آیه 70 سوره اسراء
به منظور تبيين چشم انداز های جامعه شهری مطلوب و تلاش برای ارتقاء منزلت اجتماعي و استقرار زمينه های رشد وتعالي شهروندان و ایجاد شهری دارای هویت اسلامي ، ایراني ،شهروند محور ، هوشمند ، مشارکت جو ، فعال ، با نشاط ، مسئوليت پذیر ، بالنده ، منشور حقوق شهروندی شهرداری اقبالیه به شرح زیر اعلام مي شود:
- شهروندان حق دارند در برنامه ریزی ، کنترل، مدیریت، نوسازی و توسعه شهر سهیم باشند.
- همه شهروندان صرف نظر از جنسیت ، قومیت ، مذهب ، طبقه اجتماعی ، نژاد و یا امثال ان از حقوق قانونی مقرر در قوانین و مقررات شهرداری بهره مند خواهند شد.
- شهروندان حق مشارکت در توسعه پایدار و تنظیم بودجه شهر و همچنین دسترسی به اطلاعات مدیریتی شهر و نظارت بر کار خدمتگزاران و دستگاه های عمومی را داشته باشند.
- شهروندان حق دارند در برنامه ریزی ، نظارت و مدیریت زیست محیطی شهری که باعث ایجاد توازن میان توسعه شهری و حفاظت از محیط زیست و پیشینه تاریخی، فرهنگی، معماری و هنری و نیز جلوگیری از جدایی و محرومیت منطقه ای می شود ، مشارکت داشته باشند.
- شهروندان حق دارند برای اطلاعاتی کافی ، صحیح و کامل از ارکان مدیریتی شهرداری در زمینه فعالیت های مالی و مدیریتی آنها و یا فعالیت های شرکت ها و انجمن های خصوصی یا تعاونی طرف قرداد در خواست داشته باشند.
- توان خواهان و سالمندان حق دارند که از امکانات درمانی و توانبخشی برای بهبودی و یا توانمند شدن در جهت زندگی مستقل و مشارکت در جنبه های زندگی بهره مند شوند.
- شهروندان حق دارند از کرامت انسانی و تمامی مزایای پیش بینی شده در قوانین و مقررات شهرداری به نحو یکسان بهره مند شوند.
- شهروندان حق دارند از هر گونه خدمات عمومی نظیر خدمات بهداشتی، و فرصت های شغلی و آموزشی به طور یکسان بهرمند شوند و نباید هیچ تصمیم واقدامی منجر به فاصله طبقاتی و تبعیض ناروا و محرومیت از حقوق شهروندی ، بین شهروندان گردد.
- شهروندان حق دارند که از تصمیمات و اقدامات اداری که به نوعی حقوق و منافع مشروع آنها را تحت تاثیر قرار می دهد ، آگاه شوند.
- شهروندان حق دارند هرگونه درخواستی از مقامات و ماموران اداری داشته و آنها پاسخگو و قابل دسترس بوده و حداکثر راهنمایی را در چار چوب صلاحیت های خود ارائه نمایند.
- شهروندان حق دارند از هر گونه نقد ، ابراز نارضایتی ، دعوت به خیر ، نصیحت در مورد شهرداری برخوردار باشند و شهرداری موظف به ترویج و گسترش فرهنگ انتقاد پذیری ، تحمل و مدارا می باشد.
- شهروندان حق دارند که به اطلاعات عمومی موجود در موسسات عمومی و موسسات خصوصی ارائه دهنده خدمات عمومی دسترسی داشته باشند و شهرداری موظف به انتشار مستمر اطلاعات غیر طبقه بندی شده و مورد نیاز جامعه می باشد.
- شهروندان حق دارند از آرامش ، شادابی و امید به آینده بهتر ، خودسازی معنوی و توان افزایی اجتماعی، برخورداری از زندگی امن و آرام ،داشتن فرصت و امکان برای همراهی بیشتر با خانواده در شهر امید و شهر زندگی بهره مند باشند.
- شهروندان به ویژه زنان حق دارند که به امکانات ورزشی و آموزشی و تفریحات سالم دسترسی داشته باشند و بتوانند با حفظ فرهنگ اسلامی – ایرانی در عرصه های ورزشی ملی و جهانی حضور یابند.
- شهروندان به ویژه ایثارگران و خانواده های معظم آنها حق دارند که به طور خاص از تمهیدات ضروری برای توانمند سازی فردی و جمعی برای حضور و مشارکت موثر در عرصه های مختلف فرهنگی ، سیاسی و اجتماعی برخوردار شوند.
- شهروندان حق دارند از آثار و فواید توسعه فرهنگی و پیشرفت های علمی ، مشارکت در حیات فرهنگی و حمایت متوازن از جنبه های مختلف فرهنگ استفاده نمایند.
- شهروندان حق دارند در زمینه حفاظت از محیط زیست که نسل امروز و نسل های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند کوشا بوده و فعالیت های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن همراه باشد ، ممنوع است . حفاظت ، بهسازی و زیبا سازی محیط زیست و گسترش فرهنگ حمایت از محیط زیست حق شهروندان است و شهرداری این حق را در برنامه ها، تصمیمات و اقدام های توسعه ای ، اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی مد نظر قرار دهد و با آلودگی و تخریب محیط زیست مقابله کند.
- شهروندان حق دارند در راستای نهادینه کردن الگوهای متعالی ، از آموزش های شهروندی و امکانات برابر آموزشی با محتوا و رویکرد آموزه های دینی و همچنین در راستای قانون مداری و ترویج آیین شهروندی که موجب پایبندی آن ها به انضباط اجتماعی می شود بهرمند شوند.
- شهروندان حق دارند ضمن مشارکت در انجام مسئولیت های قانونی و تامین منابع مالی مورد نیاز ، از هوای پاک ، فضای سبز عمومی و بوستان ، معابر تمیز و عاری از پسماند و شهری بدون آلودگی های صوتی و زیست محیطی برخوردار باشند.
- شهروندان حق دارند در قالب گروه ها و پایگاه های مردم نهاد به صورت مستقیم و غیر مستقیم در کلیه برنامه های مدیریت شهری مشارکت داشته باشند.
- شهروندان حق دارند از شبکه های حمل و نقل عمومی در دسترس و سریع و امن و همچنین خدمات الکترونیک فراگیر و امن بهره مند شوند.
- شهروندان حق دارند که در وضع و تغییر تعرفه عوارض و کرایه حمل و نقل عمومی درون شهری مصلحت و منفعت شهروندان مدنظر قرار گیرد و به محض تصویب از آنها مطلع شوند.
- شهروندان حق دارند از شهری زیبا و برخوردار از نهاد های ایرانی- اسلامی و محیط ها و اماکن سنتی و تاریخی و فارغ از آلودگی بصری و ناهنجاری های معماری بهره مند باشند.
- شهروندان حق دارند کلیه خسارتهای که در اثر قصور در تصمیمات یا اقدامات خلاف قانون و مقررات مدیران شهرداری یا کارکنان بوجود اید را مطالبه نمایند.
- شهروندان حق دارند که اراضی داخل محدوده و حریم شهر اقبالیه براساس ضوابط نقشه جامع و طرحهای تفصیلی مصوب ترسیم شود.
- شهروندان حق دارند که در مراسم و مناسبت های مذهبی ، ملی و انقلابی از برنامه های فرهنگی و هنری شهرداری بهره مند شوند.
- شهروندان حق دارند که خواستار جمع آوری آسیب دیدگان اجتماعی متکدیان و جلوگیری از فعالیت آنها باشند.
- شهروندان حق دارند که خواستار ایجاد مراکز فعالیت مناسب برای دستفروشان و افراد کم بضاعت باشند.
- شهروندان حق دارند که زباله ها ، نخاله ، فضولات ساختمانی و موارد رسوبی فاضلاب ها به موقع جمع آوری و در محلهای مناسب و در خارج از محدوده شهر تخلیه شوند.
- شهروندان حق دارند که از نظافت ، رفت و روب و شستشوی معابر ، سطوح ، مبلمان و سایر المان شهری و بطور کلی پاکیزه سازی معبر و فضای عمومی شهر بهره مند شوند.
- شهروندان حق دارند به تصمیمات و اقدامات مدیران شهری که به حقوق مالکیت آنها تعرض شده در مراجع ذیصلاح شکایت نمایند.
ارجاعات قانوني موارد منشور حقوق شهروندی شهرداری:
- منشور حقوق شهروندی – بیانیه رئیس جمهوری اسلامی ایران
- منشور جهانی حقوق شهروندی
محورهای مرتبط با منشور حقوق شهروندی شهرداری:
- مفهوم شناسی حقوق شهروندی
- ارتباط میان حقوق شهروندی و اقدامات شهرداری
- حقوق بشر و حقوق شهروندی در شهرداریها
- مطالعه تطبیقی حقوق شهروندی
- حقوق شهروندی و اجراییات شهرداری
- حقوق شهروندی و نظام ساخت و ساز شهرها
- حقوق شهروندی و توسعه فضاهای فرهنگی، اجتماعی و تفریحی
- حقوق شهروندی، معلولان و شهرداری ها
- حقوق شهروندی و ایمن سازی شهرها
- حقوق شهروندی و مسئولیت کیفری شهرداری ها
- حقوق شهروندی و حقوق محیط زیست و شهرداری ها
- اسلام و حقوق شهروندی و قوانین شهرداری ها